Turystyka i Rekreacja

Lasem w rozumieniu ustawy o lasach z dnia 28.09.1991 jest  grunt: 1. O zwartej powierzchni co najmniej 0,1 ha pokryty roślinnością leśną (uprawami leśnymi)- drzewami i krzewami oraz runem leśnym 2.związany z gospodarką leśną, zajęty wykorzystaniem dla potrzeb gospodarki leśnej
Lasy w naszej strefie klimatyczno- geograficznej są najmniej zniekształconą formacją przyrody. Stanowią niezbędny czynnik równowagi ekologicznej, są jednocześnie formą użytkową gruntów, która zapewnia prod. biologiczną, przedstawia wartość rynkową. Lasy kształtują jakość życia człowieka, są dobrem ogólnospołecznym. Rosną na obszarze 9,1 mln ha (29% powierzchni kraju). Polska jest w europejskiej czołówce, jeśli chodzi o powierzchnię lasów.
Lesistość- powierzchnia lasu na jednego mieszkańca
Struktury gatunkowe lasów w Pl: lasy iglaste 75,6%  wszystkich lasów, na terenach nizinnych i wyżynnych dominuje sosna i modrzew, w górach przeważa świerk oraz świerk z bukiem
Sosna, modrzew- 67% całej powierzchni lasów
Niekorzystną cechą lasów występujących w Polsce jest: małe zróżnicowanie składników gatunkowych drzewostanów, dominacja monokultur, głównie borów iglastych, niekorzystna strefa wiekowa (przewaga drzewostanów młodych do 60 lat, niedobór drzewostanów dojrzałych)
Stan ilościowy zasobów leśnych charakteryzuje: powierzchnia lasu przypadająca na jednego mieszkańca (0,24 ha), lesistość- stosunek % powierzchni porośniętej lasami do ogólnej powierzchni kraju przypadającej na jednego mieszkańca
Woj. Lubuskie- największa lesistość w Pl
Lasy rosną w Pl na glebach najsłabszych, głównie z powodu rozwoju rolnictwa w poprzednich wiekach. Ponad 55%  powierzchni lasów zajmują bory. Na pozostałym obszarze występują siedliska lasowe, głównie mieszane. Niewielką część  stanowią olsy i łęgi
Charakterystyka ekosystemy leśnego: *las jest najbardziej złożonym ekosystemem lądowym, w którym głównym składnikiem są drzewa, *warstwowy układ roślinności: drzewostan, który się na podwarstwy, drzewa górujące, dach lasu, najniższa warstwa (powyżej 5 m) *podszyt ( krzewy, młode drzewa) *runo leśne ( paprocie, mchy, porosty, grzyby) *ściółka leśna i powierzchniowa warstwa gleby z podziemnymi częściami roślin
Lasy można podzielić wg: miejsc występowania, panującego klimatu, występujących gatunków drzew
Formacje leśne: *lasy iglaste (Euroazja, Ameryka Północna o klimacie subarktycznym) *lasy liściaste (strefa klimatu umiarkowanego, Europa, Azja, Ameryka Północna) *lasy liściaste zrzucające liście z nastaniem pory suchej (strefa podzwrotnikowa i zwrotnikowa na obszarze z deszczową i suchą porą roku) *liściaste wiecznie zielone (strefa zwrotnikowa i podzwrotnikowa, klimat wilgotny)
Funkcje lasów: *funkcje ekologiczne: wpływ na temperaturę powietrza, na jego wilgotność i klimat (funkcje klimatyczne), chronią przed powodziami, erozją wodną i wietrzną, lawinami, są naturalnymi zbiornikami retencyjnymi, pochłaniają CO2, produkują O2, bogate zasoby genetyczne świata, są ostoją wielu gatunków zwierząt i roślin, w tym gatunków rzadkich i chronionych *funkcja gospodarcza (produkcyjna): trwałe użytkowanie drewna, pozyskiwanie z lasów użytków ubocznych (grzyby, zioła, owoce) *funkcja estetyczna i krajoznawcza: poprawa wyglądu środowiska, upiększają otoczenie człowieka, inspiracja twórczości artystycznej *funkcja społeczna i dydaktyczna: różnorodność zbiorowisk leśnych i ich dostępność- ścieżki dydaktyczne *funkcja zdrowotna korzystny wpływ na kondycję fizyczną i psychiczną
Warunki rozmieszczenia siedlisk: *odległość od aglomeracji *walory środowiska przyrodniczego (mikroklimat, rzeźba terenu, zbiorniki wodne) *naturalna odporność środowiska na rekreacyjne uzytkowanie
Lasy rekreacyjne (podział): *lasy komunalne i podmiejskie ( w obrębie granic administracyjnych lub w bezpośrednim sąsiedztwie, zwykle nie należą do władz państwowych  *lasy uzdrowiskowo- klimatyczne (specyficzny mikroklimat i zdrowotność) *leśne rejony rekreacyjne- zwarte obszary leśne przewidziane do koncentracji rekreacji ludności przy jednoczesnym technicznym i hodowlanym zagospodarowaniu lasu (tzw. zrównoważona gosp. leśna) *lasy masowego wypoczynku (na terenach ośrodków turystyczno- wypoczynkowych) służą rekreacji zbiorowej, bogato wyposażone w infrastrukturę rekreacyjną *lasy strefy zieleni wysokiej- są zlokalizowane w pobliżu dużych zakładów przemysłowych *otuliny- pasy ochronne lasów o szerokości do 500m, znajdują się wokół miejsc masowo odwiedzanych przez ludzi
Sylwanoturystyka- turystyka leśna, rodzaj odpoczynku, który przyczynia się do zapobiegania chorób cywilizacyjnych i przeciwdziała sytuacjom stresowym
Rekreacja ruchowa- forma aktywności podejmowanej dla wypoczynku, w celu regeneracji sił fizycznych, psychicznych
Rekreacja przyrodnicza i zdrowotna- świadome, dobrowolne poddanie naszego organizmu psychicznej i fizycznej regeneracji w wybranych ekosystemach, które korzystnie wpływają na polepszenie zdrowia
Formy rekreacji przyrodniczo-ruchowej: *obserwacja ptaków *obserwacja innych zwierząt *zwiedzanie punktów widokowych, pomników przyrody *rekreacja piesza, rowerowa, konna po wyznaczonych do tego celu drogach
Formy rekreacji o cechach przyrodniczo- zdrowotnych: *zbieranie ziół *chodzenie boso w strumieniach *chodzenie po torfowiskach, trawach leśnych *inhalacje w wyrębach
Chłonność turystyczna- naturalna odporność środowiska przyrodniczego na degradację związaną z ruchem turystycznym
Wskaźnik chłonności turystycznej- max. liczba osób przypadająca na jednostkę powierzchni, która zapewnia optymalne warunki wypoczynku
Typy siedlisk leśnych:
1.bory-drzewostany iglaste w strefie klimatu umiarkowanego na glebach ubogich, w Polsce  najbardziej rozpowszechniony typ drzewostanów, ważne lasy gospodarczo, ciagle podlegają zabiegom hodowlanym
1a. kory świerkowe występują w płd części kraju (Karpaty, Sudety) i płn-wsch  Polsce. Warstwę krzewów tworzą jarzębiny, podrosty, buka i jodły w górach, na nizinach wierzby, sosny, dość ubogie runo: mech, paproć, borówki, jest w nich dość ciemno, wilgotno, przeważają poziome ruchy powietrza, duża produkcja tlenu i ozonu, mała zawartość pyłków roslin i bakterii w powietrzu, dość dużo zarodników grzybów, wysokie działanie detoksykacyjno- mikrobiologiczne. Górskie bory świerkowe tworzą korzystny bioklimat, pozytywny wpływ na człowieka ( podnoszą odporność, pobudzają układ nerwowy, stabilizują cisnienie krwi), bory nizinne  tworzą niekorzystny bioklimat, duża koncentracja owadów, wysokie walory estetyczne, mała odporność na uzytkowanie rekreacyjne (max chłonność 4-10 os/ha)
1b. lasy sosnowe- widne,wysokopienne lasy sosnowe z domieszką brzóz, piętro krzewów to podrosty sosny, brzozy, jałowców, ubogie runo i wrzos, borówka, wystepują na całym terenie Pl z wyjątkiem gór, Duzy dopływ energii promienistej, małe zawilgocenie, niska produkcja tlenu, w powietrzu mała ilość bakterii i zarodników grzybów, oddziałują leczniczo na choroby układu oddechowego, obniżają ciśnienie krwi, łagodzący wpływ na układ nerwowy, spowalniają refleks i sprawność ruchową, działanie uspokajające, daja poczucie bezpieczeństwa, monotonny wygląd, mała odporność na uzytkowanie rekreacyjne, dopuszczalna chłonność 4-8 os/ha
1c bory mieszane- lasy sosnowo- dębowe, lasy  świerkowo- dębowe, jodłowo-dębowo-bukowe, mała koncentracja alergenów, małe zawilgocenie, chłonność 10 os/ha, nie należy dopuszczać turystów do swobodnej penetracji, dla ludzi o różnym stopniu zdrowotności, małe zagrożenie alergenami pyłkowymi, brak uciążliwości owadów
2. grądy- wielogatunkowe lasy liściaste, gdzie dominuje dąb i grab, to najbardziej zróżnicowane lasy w Europie gatunkowo, ze względu na jakość gleby:2a. grądy wysokie- gleby suche 2b.-grądy niskie- gleby wilgotne
To trwałe zbiorowisko leśne, długowieczność, wchodzą w skład puszcz np. Białowieskiej, bogata flora i fauna, specyficzny bioklimat, który działa na człowieka pobudzająco, wzmaga odporność organizmu, poprawia krążenie, podwyższa ciśnienie krwi, uciążliwość owadów, duże zagrożenie alergenami pyłkowymi, bogactwo kolorów, co podnosi estetykę
Grądy niskie-6 os/ha/doba
Grądy wysokie-15 os/ha/doba
Należy unikać w grądach niskich swobodnej penetracji, grądy wysokie mogą być różnorodnie wykorzystywane turystycznie
3. olsy- występują na terenach o wysokim poziomie wód gruntowych (utrudniony odpływ wód gruntowych), wody stojące, w drzewostanie dominuje olsza czarna, runo zróżnicowane, o budowie mozaikowej, występuje w północnej części Polski 3a.ols porzeczkowy 3b.ols torfowcowy
W olsach warunki dla turystów są niekorzystne
b. duża wilgotność, mała przewietrzność, duże stężenie substancji lotnych, dużo owadów, dużo roślin parzących, lasy o minimalnej przydatności rekreacyjnej, odporność 3-4os/ha/doba (wynika to z miękkości podłoża)
4.acydofilne dąbrowy i buczyny- lasy liściaste, dominuje dąb, występuje na ubogich, piaszczystych glebach, w Polsce: Pomorze Zachodnie, Sudety, Zachodnie Karpaty, Pas Wyżyn i Nizin na zachód od Wisły, korzystny bioklimat, dobry dla każdego turysty, sezonowo-alergenowy, owady, duża chłonność 10-12 os/ha/doba, dobry na terenowe spacery, pola biwakowe, złe na intensywne formy rekreacji (mała odporność runa leśnego)
5.żyzne buczyny-wysokopienne lasy bukowe, drzewostan bardzo zwarty, mogą występować dęby, jodły, jawory, runo wiosenne, zdolność pochłaniania dużej ilości pyłów, metali ciężkich, tłumią hałas, zmniejszają prędkość wiatru, bardzo wysokie walory estetyczne (zwłaszcza jesienią), turystyka powinna być ograniczona do przyrodniczej
6.świetlista dąbrowa- widny las liściasty z dominacją dębu, w runie wiele chronionych gatunków, w Polsce zanikają (cała Polska na małych obszarach, brak w górach), mało bakterii i alergenów w powietrzu, wysoka produkcja tlenu, występują liczne substancje lotne w powietrzu o działaniu bakteriobójczym, wysoka estetyka w okresie wegetacji, lasy uniwersalne, przeznaczone dla wszystkich ludzi, powodują wzrost odporności poprzez stymulację układu immunologicznego, odporność 4-4os/ha/doba, można wykorzystać do wypoczynku aktywnego (po wyznaczonych i utwardzonych trasach), nie nadają się do masowego wypoczynku, brak możliwości rozwoju infrastruktury turystycznej
7.łęgi nadrzeczne- występują na terenie całej Polski w dolinach większych rzek, korzystne właściwości bioterapeutyczne, dużo substancji lotnych, intensywna wymiana powietrza, bliskość wód otwartych, wypoczynek jednodniowy, weekendowy, nie zaleca się tworzenia infrastruktury turystycznej
Dla turystyki najbardziej przydatne: bory mieszane, grądy wysokie, acydofilne dąbrowy i buczyny
Ograniczona przydatność: bory świerkowe, sosnowe, grądy niskie, żyzne buczyny, świetliste dąbrowy, łęgi nadrzeczne
Nieprzydatne: olsy
Zagospodarowanie rekreacyjne lasów- obejmuje kompleks zabiegów hodowlanych, ochronnych i technicznych, które zmierzają do zwiększenia dostępności  lasów do celów wypoczynkowych i turystycznych przy jednoczesnym ograniczeniu negatywnego wpływu rekreacji na środowisko leśne.
Las powinien być wyposażony w: drogi i urządzenia, żeby tam dotrzeć, miejsca, gdzie możemy się zatrzymać (parkingi), urządzenia do biernego i czynnego wypoczynku
Przystosowanie lasu do wypoczynku ludności polega na wydzieleniu stref intensywności zagospodarowania rekreacyjnego (A,B,C). Ustalenie drzewostanów modelowych dla poszczególnych stref zagospodarowania i typu krajobrazu, wyposażenie lasu w obiekty wypoczynkowe i obiekty do rekreacji
Strefa A- intensywnego zagospodarowania rekreacyjnego dla wypoczynku pobytowego, stałe obiekty rekreacyjne, biwaki, sanitariaty
Strefa B- dla wypoczynku 1-dniowego, wyposażona w najprostsze urządzenia rekreacyjne i sanitarne
Strefa C- rozrzedzonego ruchu turystyczno-wypoczynkowego, służy do poruszania się turystów po wyznaczonych trasach spacerowych szlakach turystycznych
Na terenach nizinnych należy dążyć, aby strefy A,B,C stanowiły zwarty, centralny układ przestrzenny tworząc leśny rejon wypoczynkowy, uwzględniony w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego.
Na obszarach górskich przewiduje się wyznaczenie tylko strefy B o szerokości 200m przeznaczonych do wędrówek pieszych.
Ze względu na sposób korzystania z lasu wyróżnia się 2 grupy form wypoczynkowych:
-formę pobytową z zakwaterowaniem
-krótkoterminowa, 1dniowa wycieczka do lasu: wycieczki piesze, rowerowe, konne, kuligi, pikniki, zwiedzanie punktów widokowych, izb pamięci, muzeów
Techniczne zagospodarowanie lasów rekreacyjnych polega na: zaprojektowaniu rozmieszczenia obiektów wypoczynkowych, urządzeniu tych obiektów, dążeniu do minimalizacji konfliktów wywołanych ingerencją człowieka w naturalność środowiska leśnego
Obiekty turystyki pobytowej: 1.ośrodki turystyczno-wypoczynkowe 2.tereny wypoczynkowe 3.kempingi 4.pola biwakowe
Do rozproszonego wypoczynku turystyczno-wypoczynkowego: 5.miejsca biwakowe 6.polany i miejsca widokowe 7.plaże i kąpieliska 8.parkingi śródleśne 9.miejsca postoju dla pojazdów 10.drogi kołowe i piesze oraz ścieżki 11.kolejki leśne 12.leśne ścieżki edukacyjne
1.obiekt zamknięty, eksploatowany prze zakład pracy, ma miejsca noclegowe, gastronomiczne o charakterze trwałym
2. obszar lasu, który jest masowo odwiedzany przez ludność w celach wypoczynkowych, ogólnodostępny, wypoczynek dzienny, zawiera układ polan powiązany siecią dróg i ścieżek, duży z dogodnym dojazdem komunikacji miejskiej, w miejscach odpornych na wydeptywanie, 40-60% miejsca zacienione, ujęcie wody pitnej, stoły, sanitariaty, zadaszenia, wymiar 200m2/os
3.obozowiska turystyczne dla turystów indywidualnych, ogrodzony, strzeżony, norma 100m2/os, miejsca noclegowe, gastronomia
4. specjalnie wyznaczone i urządzone polany śródleśne, prowizorycznie ogrodzony, niestrzeżony, norma 100m2/os, sanitariaty, doły na odpadki, tablice informacyjne
5. mała powierzchnia leśna 500-1000m2, znajduje się przy szlaku wodnym lub górskim, tablice informacyjne, sanitariaty, wiaty
8.powierzchnia wydzielona przy drodze publicznej lub leśnej przechodzącej w pobliżu terenu masowego ruchu turystycznego przeznaczonego na postój pojazdów, norma 20-30m2 dla auta, 50m2 dla autobusu
9.wydzielony odcinek drogi leśnej zamkniętej dla ruchu pojazdów, długość 20-30m, przeznaczony dla postoju pojazdu, wyznaczony na całym terenie lasów państwowych nie objętych zakazem wstępu, powinien być pas przeciwpożarowy
10.na terenie lasu wyróżnia się: *drogi publiczne ogólnodostępne *drogi leśne dla ruchu pieszego: ścieżki spacerowe( projektowane po wyznaczonych już trasach, wejście, wyjście w tym samym miejscu), dydaktyczne, zdrowia, rowerowe (po drogach zbitych lub działowych, punkty przystankowe z tablicami informacyjnymi), do jazdy konnej (po istniejących już drogach, mają specyficzne oznakowanie, zróżnicowana topografia, usuwać gałęzie zwisające)
11.związane z wywozem drewna z lasu, zwiększenie atrakcyjności
12.mają własny temat, mają różne długości i czas zwiedzania, tablice informacyjne z treścią tematyczną danego przystanku, ławki i kosze na śmieci, atrakcyjne ukształtowani terenu, występują również na ternach miast *monotematyczne poświęcone przyrodzie nieożywionej, ożywionej, walorom historyczno-kulturowym *wielotematyczne przyrodniczo-historyczne, przyrodniczo-kulturowe; ze względu na lokalizację: naziemne, w koronach drzew ( nie występują w Pl)
Leśne ścieżki edukacyjne: *liczba przystanków na ścieżkach odzwierciedla stopień zwięzłości tematyki dydaktycznej oraz jej rozciągłości w czasie. *Są ścieżki bardzo krótkie do 0,5 km, na których można znaleźć nawet 20 tablic przystankowych oraz ścieżki bardzo długie na których mogą znaleźć się tylko kilka tablic przystankowych. *Ścieżki edukac. najczęściej mają tak poprowadzoną trasę, że do punkty początkowego nie wraca się tą samą drogą *przebieg ścieżki pokazuje się na tablicy na jej początku *opis ścieżki należy przygotować w formie popularnonaukowej *opis ścieżki dotyczy przyrody leśnej *ma pomóc zwiedzającym zwrócić uwagę na nazwy *zainteresowanie wzbudzają ścieżki które wiodą przez teren fizycznie nie dostępny: bagna, ols z wodą powierzchniową, torfowisko wysokie, trzęsawisko *te ścieżki powinny być specjalnie oznakowane na mapie rekreacyjnej
Punkty widokowe: *są to wieże, platformy, naturalne wzniesienia terenu *służą obserwacji szerokich panoram, łąk, enklaw leśnych gdzie wychodzi zwierzyna na żer, dostarcza to turystom niezapomnianych przeżyć *mogą być naturalnymi wzniesieniami terenu z wierzchołka których obserwuje się okolice lub zbudowanymi sztucznymi wieżami
Polany wypoczynkowe: *jako polany wypoczynkowe można wykorzystać już istniejące naturalne polany śródleśne lub zaprojektować nowe *należy projektować w strefie obrzeży... *są najczęściej zagospodarowanymi obiektami na terenach  leśnych *jest to naturalna powierzchnia, pozbawiona drzew, urządzaną w bezpośrednim sąsiedztwie jeziora, stawu lub cieku wodnego umożliwiająca kąpiel i plażowanie *do podstawowych konstrukcji technicznych na polanie należy otoczenie kamieniami lub cegłami miejsce na ognisko
Polany wypoczynkowe – wytyczne przy lokalizowaniu i urządzaniu polan: *zachowanie charakteru naturalnego środowiska leśnego *zabiegi pielęgnacyjne *projektowanie zatok wypoczynkowych *budowa ambon
Budowle: *są to deszczochrony, wieże widokowe, zadaszenia, ławki i wszystkie urządzenia służące do wypoczynku *w ich pobliżu ustawia się  kosze na odpadki łatwe do transportu i utrzymania czystości
Tablice informacyjne: *ułatwiają orientację w terenie *ustawia się je przy terenowych obiektach *inf o wypoczynkowym przeznaczeniu obiektu *szczególnie cenne są tablice zawierające inf przestrzenną o najbliższej okolicy
Rozmieszczenie obiektów w strefach
Strefa A (wypoczynek pobytowy) pola biwakowe, kempingi, polany wypoczynkowe, drogi i ścieżki spacerowe oraz ścieżki zdrowia
Strefa B (wypoczynek jednolity) sieć dróg i ścieżek spacerowych oraz tras turystycznych, polany wypoczynkowe i miejsca do parkowania pojazdów
Strefa C tylko sieć dróg spacerowych i turystycznych z miejscami do wypoczynku i postoju pojazdów, sieć dróg i ścieżek spacerowych powinna mieć charakter linii zamkniętych i poprowadzonych...
Za zagospodarowanie turystyczne lasów odpowiada: Minister właściwy do spraw środowiska i Dyrektor Generalny Lasów Państwowych, na niższych szczeblach – dyrektorzy oddziałów i nadleśniczy, w stosunku do lasów które nie są własnością skarbu państwa nie obowiązuje zagospodarowanie turystyczne i rekreacyjne lasów.
LKP- leśne kompleksy promocyjne to duże zwarte obszary lasu, wchodzą w skład jednego lub kilku nadleśnictw. To obszary funkcjonalne o znaczeniu edukacyjnym i społecznym, o szczególnym jednolitym programie gospodarczo-ochronnym. Utworzone na obszarze całego kraju, pokazują zmienność warunków siedliskowych, różnorodność składników gatunkowych lasu i wielkość pełnionych przez niego funkcji.
W LKP leśnicy promują zrównoważoną gospodarkę leśną, wspierają badania naukowe i prowadzą edukację leśną społeczeństwa *jest to oryginalna, rodzinna idea promowania ekologicznego leśnictwa *jedynym odpowiednikiem w EU jest szwedzka koncepcja lasu modelowego, a poza Europą- podobna, nieco wcześniejsza idea kanadyjska *pomysł na uznanie wśród europejskich leśników i naukowców
Historia tworzenia LKP (jest ich 25) pow.ponad 1,2mln ha, za główne kryterium przyjmuje się, aby reprezentował różne jednostki regionalizacji przyrodniczo-leśnej i związaną z tym zmienność warunków siedliskowych, składników gatunkowych drzewostanów, walorów przyrodniczych, możliwości turystycznych
Cel tworzenia LKP: zapoznanie społeczeństwa z  gospodarką leśną, są dowodem, że zrównoważona gospodarka leśna przeciwdziała zagrożeniu lasu, integrowanie celów trwałej gospodarki leśnej i aktywnej ochrony przyrody, promowanie zrównoważonej i wielofunkcyjnej gospodarki leśnej, prowadzenie szkoleń służby leśnej i edukacji ekologicznej społeczeństwa, rozwój zagospodarowani turystycznego
LKP: rozbudzają zainteresowanie społeczeństwa i sprzyjają rozwojowi turystyki i rekreacji, rozwój turystyki i zaplecza turystycznego, ważny jest bezpośredni kontakt z otoczeniem oraz uświadomienie zagrożeń ekologicznych
LKP: Bory Lubuskie, Bory Tucholskie Lasy Beskidu Sądeckiego, Lasy Beskidu Śląskiego, Lasy Bieszczadzkie,  Lasy Birczańskie, Lasy Doliny Baryczy, Lasy Elbląsko-Żuławskie, Lasy Gostynińsko-Włocławskie, Lasy Janowskie, Lasy Mazurskie , Lasy Olsztyńskie, Lasy Oliwsko-Darżlubskie, Lasy Rychtalskie, Lasy Spalsko-Rogowskie, Lasy Środkowopomorskie, Lasy Warszawskie, Puszcza Białowieska , Puszcza Knyszyńska, Puszcza Kozienicka,  Puszcza Niepołomicka, Puszcza Notecka, Puszcze Szczecińskie, Puszcza Świętokrzyska, Sudety Zachodnie


Wszystkie wykłady